De fortificateur

Dit was geen echte functie, maar meer een bijnaam. De fortificateur is de genist bij de bouwdienst. Een tak binnen het regiment met een eigen geschiedenis. De fortificateur begon als parttime vestingbouwer maar is dat allang niet meer.

‘Gemaeckt ende gesterckt’

De genist bij de bouwdienst komt niet zomaar aan deze bijnaam. Die is gebaseerd op de functies van opzichter en officier van Fortificatiën. De fortificateur maakte vestingwerken: forten, schansen, linies en vestingen.

Vergroot afbeelding Luchtfoto van het Fort bij Everdingen.
Fort bij Everdingen: een sterk staaltje vestingbouw in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. (Foto: NIMH)

De bouw van vestingwerken was zeer specialistisch werk. Het vereiste kennis van grondwerk en waterbouw. Fortificateurs hadden ook de bouw van zware baksteenconstructies in de vingers. Bovendien ontwierp de fortificateur soms hele steden en landschappen.

Parttime ingenieur

Fortificateurs waren veelzijdige ingenieurs. Zij lagen niet voor het oprapen. Toch waren zij tot 3 eeuwen geleden vaak nog parttime krachten. De ingenieurs werden ingehuurd voor een bouwproject of veldtocht en daarna weer ontslagen.

Omstreeks 1700 kwamen er ingenieurs als officier in vaste dienst van het leger. Zij dienden in eerste instantie vaak bij de infanterie of de cavalerie (de genie bestond nog niet). Maar een halve eeuw later werd het Korps Ingenieurs opgericht. Dat stond mede aan de wieg van het huidige Regiment Genietroepen.

Vergroot afbeelding De Luitenant-kolonel Tonnetkazerne in Het Harde.
Functioneel bouwen op de Luitenant-kolonel Tonnetkazerne in Het Harde. (Foto: NIMH)

De fortificateur van nu

Het Korps Ingenieurs werd 2 keer opgeheven en opnieuw opgericht, veranderde ook nog 8 keer van naam, maar de fortificateur bestaat nog steeds. Het heette Staf der Genie, Dienst Gebouwen, Werken & Terreinen (DGW&T) en Dienst Vastgoed Defensie.

Tegenwoordig vallen de militaire ingenieurs onder het Rijksvastgoedbedrijf. Daar werken ook burgers en militairen van andere wapens en dienstvakken.

Niet alleen de organisatie veranderde. Ook het werk. Vestingbouw bleef nog lange tijd een belangrijke taak, maar de bouw en het onderhoud van kazernes en andere militaire complexen werd in de loop der jaren steeds belangrijker.

Wat bleef was de fortificateur: de genieofficier die als bouwkundig ingenieur het hele ‘gebouwenpark’ van Defensie ontwerpt, bouwt en onderhoudt. Lang niet iedereen zal zich realiseren hoe groot de voetafdruk van al die generaties fortificateurs in Nederland en daarbuiten is. Veel daarvan is nu monument en zelfs UNESCO-Werelderfgoed (zoals de Stelling van Amsterdam).