Het belang van de ruimte lijkt misschien ver weg. Toch gaat Defensie de komende jaren flink inzetten op het ruimtedomein. Vanuit de krijgsmacht is ruimtecapaciteit hard nodig. Omdat er veel data vanuit de ruimte komt en er een groeiende dreiging is van staten die andere staten de vrije toegang tot de ruimte ontzeggen. Daarom zet Nederland met internationale partners binnen de NAVO en EU in op samenwerking in de ruimte.
Ruimtetoepassingen zijn onmisbaar geworden voor krijgsmachten. Militaire operaties gebeuren steeds meer op basis van informatiegestuurde netwerken. Denk bijvoorbeeld aan navigatie, positie- en tijdsbepaling, communicatie, observatie en intelligence, surveillance and reconnaissance. Satellieten en satellietsystemen zijn daarin een belangrijk onderdeel.
Nederlandse satellieten
Nederland lanceerde haar eerste nanosatelliet BRIK II in juni 2021. Nederland en Noorwegen zijn strategische partners en hebben samen de capaciteit van de BRIK II doorontwikkeld. Dat resulteerde in 2 identieke nanosatellieten, Huygens en Birkeland. Deze 2 satellieten zijn op 3 januari 2023 in een baan om de aarde gebracht met een raket van SpaceX. De nieuwe satellieten zijn klein, niet veel groter dan een schoenendoos. Ze vliegen in tandemformatie op zo’n 550 kilometer hoogte, op een onderlinge afstand van 15 à 25 kilometer. Ze hebben speciale antennes om radiosignalen op te vangen en software om een geolocatie van die radiosignalen te bepalen. Zo kunnen ze de locaties van radars op de aarde nauwkeuriger doorgeven dan mogelijk was met alleen de BRIK II.
Half april 2023 is een Noorse satelliet met SmallCAT gelanceerd. SmallCAT is een prototype van Nederlandse lasercommunicatie, een gezamenlijke ontwikkeling van TNO, het Netherlands Space Office (NSO) en Defensie. Nederland en Noorwegen willen deze compacte technologie testen en kijken of die binnen NAVO-verband inzetbaar is.
Nederland en Noorwegen houden hiermee hun zelfstandige informatiepositie. In een overeenkomst hebben beide landen elkaar beloofd hun ruimteactiviteiten veilig en verantwoord uit te voeren.
MilSpace2-programma
De BRIK-satellieten werden ontwikkeld binnen het MilSpace2-programma. Dit is een samenwerkingsproject tussen het Nederlandse en Noorse ministerie van Defensie, samen met kennisinstituten NLR, TNO en het Noorse FFI. Het MilSpace2-project zorgt er op termijn voor dat Nederland de militaire kennis heeft in deze specifieke markt. Informatiegestuurd optreden en ontwikkeling van ruimtecapaciteit zijn ook speerpunten in de Defensievisie 2035.
Defence Space Security Centre
Al in 2014 richtte Defensie het Defence Space Security Centre in Breda op. Daar ligt de focus op 6 speerpunten:
- Space situational awareness: zorgt ervoor dat we weten wat er gebeurt in de ruimte en wie wat doet.
- Intelligence, surveillance, reconnaissance (ISR): over de landsgrenzen kijken met observatie apparatuur (zoals de BRIK II en de MilSpace-satellieten).
- Satellietcommunicatie: Beyond-line-of-sight versleutelde informatie uitwisselen.
- Positioning navigation and timing (PNT): een nauwkeurig tijdsignaal voor bijvoorbeeld datalinks, een nauwkeurige positie en navigeren van A naar B, zoals bijvoorbeeld via Google Maps.
- Shared early warning: satellietsysteem dat ballistische raketlanceringen kan waarnemen en zo tijdig kan waarschuwen.
- Space weather: het vastleggen en onderzoeken van de invloed van straling en deeltjes van de zon op systemen op aarde.