Actielijn 6 Defensienota: informatiegestuurd werken en optreden

Onze veiligheidssituatie is ernstig verslechterd. Daarbij speelt het gevecht zich steeds meer af in het digitale domein. Succesvol optreden hangt meer en meer af van data en informatie, die zowel waarborgen als strijdmiddelen zijn. Defensie kiest ervoor te investeren in een optimale beheersing van die beide functies.

Het slagveld digitaliseert. De hoeveelheid data neemt enorm toe. Informatietechnologie (IT) en techniek in bredere zin ontwikkelen zich razendsnel. De defensieorganisatie moet informatie sneller en slimmer verkrijgen, verwerken en verspreiden om gericht te sturen en zo succesvol te kunnen zijn in moderne conflicten en crises: dat is de kern van informatiegestuurd optreden. Dit is geen keuze maar een noodzaak. Nederlandse militairen kunnen geconfronteerd worden met tegenstanders die informatietechnologie benutten om sneller en krachtiger te worden, bijvoorbeeld in het cyberdomein. Defensie moet weerbaar zijn tegen desinformatie, moet haar eigen systemen kunnen beschermen tegen cyberaanvallen en moet zelf offensieve cyberoperaties kunnen uitvoeren.

Defensie moet operationele data kunnen verkrijgen en die verwerken tot informatie. Onze mensen en systemen gaan meer sensoren gebruiken om in het inzetgebied zicht te krijgen op de omgeving. Door die data te verwerken tot informatie en gericht te delen met andere militairen in de operatie krijgen zij snel een zo volledig mogelijk beeld. Daardoor maken ze tijdens de operatie de juiste keuzes. In dit hele proces moet onze krijgsmacht sneller kunnen schakelen dan potentiële tegenstanders; daarom investeert Defensie ook in moderne ondersteunende systemen en software. Daarbij worden ook technologieën zoals data science en Artificial Intelligence (AI) geïntegreerd in onze processen. Defensie werkt samen met kennisinstellingen, industrie, NAVO en EU om nieuwe kansen op dit vlak te benutten.

Het toegenomen aanbod van informatiebronnen opent nieuwe mogelijkheden, maar kent ook risico’s: niet alles wat technisch kan, is wenselijk. Defensie opereert te allen tijde binnen de vigerende juridische en ethische kaders en met volle aandacht voor de bescherming van persoonsgegevens en andere data. De capaciteit die nodig is om dit zeker te stellen maakt deel uit van de beoogde investeringen. Defensie onderzoekt de mogelijkheden en beperkingen van oefenen en gereedstelling in de informatie-omgeving en hoe Defensie de ruimte binnen de bestaande juridische kaders zo goed mogelijk kan gebruiken. Een effectief wettelijk kader dat aansluit bij de operationele inlichtingenpraktijk blijft de komende jaren topprioriteit voor de MIVD. De evaluatiecommissie Jones-Bos concludeert dat de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) 2017 onvoldoende aansluit op de technologische complexiteit en dynamiek van de operationele praktijk van de diensten. De Algemene Rekenkamer (AR) stelt dat de effectiviteit van de inlichtingendiensten onder druk staat door de effecten van de wet op de operationele slagkracht. Hierdoor kunnen de diensten hun wettelijke bevoegdheden onvoldoende effectief inzetten om dreigingen, met name in het cyberdomein, te onderkennen. De tijdelijke wet cyberoperaties moet urgente operationele knelpunten oplossen en de diensten in staat stellen sneller en beter hun werk te doen in het cyberdomein, met effectief toezicht. Met de tijdelijke wet worden niet alle knelpunten van de diensten opgelost. Om de overige knelpunten op te lossen komt er zo spoedig mogelijk een voorstel tot wijziging van de Wiv 2017, mede op basis van de aanbevelingen van de evaluatiecommissie Jones-Bos.

Het vinden en doorzoeken van gegevens en het leggen van verbanden tussen deze gegevens vormt de kern van de onderzoeken die de diensten uitvoeren. Het komt voor dat gegevens worden verworven die niet relevant blijken te zijn voor onderzoeken van de diensten. In dat geval vernietigen de diensten deze informatie zo snel mogelijk. Datareductie is niet alleen van belang voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer, maar is ook noodzakelijk voor het effectief kunnen uitvoeren van inlichtingenonderzoek.

Een belangrijke voorwaarde voor informatiegestuurd optreden is het op orde krijgen van de IT-infrastructuur van Defensie. Dat begint niet pas als de inzet begint: de hele organisatie moet continu informatiegestuurd werken. De omvang en het belang van IT-voorzieningen zijn daarom de afgelopen jaren steeds groter geworden. Dit stelt eisen aan de continuïteit, beveiliging en aanpasbaarheid van de (bestaande) IT. Defensie investeert daarom in een robuuste IT-infrastructuur. Daarmee is snellere en betere analyse van de ontsloten data mogelijk. Het gaat ook om data die we nodig hebben voor onze dagelijkse bedrijfsvoering, bijvoorbeeld voor onderhoud en voorraadbeheer.

Door informatie optimaal in te zetten haalt Defensie het maximale uit de personele en materiële middelen en wordt Defensie wendbaarder. Dit doet Defensie door bedrijfsvoerings-processen te digitaliseren en nieuwe technologie voor dataverwerking in
te zetten. Defensie werkt bijvoorbeeld aan het verbeteren van inzicht in kosten en een cost-to-readiness-model om beter inzicht te krijgen in de relatie tussen kosten en gereedheid.

Ook de informatiehuishouding van de defensieorganisatie wordt op orde gebracht. Informatie moet vindbaar en bruikbaar zijn. Zo vergroten we onze wendbaarheid en versterken we zowel de commando- als de bedrijfsvoering. Daarnaast helpt een betere informatiehuishouding om transparanter te zijn. Defensie wil transparant zijn waar dat kan, en investeert daarom in het voldoen aan de nieuwe eisen van de Wet open overheid (Woo). Ook wordt Defensie transparanter over onze wapeninzet bij missies in het kader van artikel 100 van de Grondwet en over de risico’s die met wapeninzet gepaard gaan. Daarbij houden we altijd oog voor de personele, operationele en nationale veiligheid, zowel van Nederland als van bondgenoten en partners. Binnen de informatiehuishouding wordt daarnaast actief geïnvesteerd in de eigenstandige beoordeling en appreciatie van het geheel aan informatie en inlichtingen dat Nederland in een doelontwikkelproces ter beschikking staat.

Acties

Commandovoering

Tijdige en betrouwbare informatie maakt Defensie wendbaarder: het vergroot en versnelt ons handelingsperspectief voor inzet, het stelt ons in staat tegenstanders bij te houden of zelfs voor te zijn en het biedt meer ruimte voor maatwerk. Daarom investeert Defensie de komende jaren in de kwaliteit van de commandovoering door meer informatiegestuurd te gaan werken.

  • Defensie schaft sensoren aan om in inzetgebieden data te vergaren. Dit geeft nieuwe mogelijkheden om bijvoorbeeld tijdens operaties gebieden te verkennen en in kaart te brengen.
  • De analysecapaciteit wordt uitgebreid ter ondersteuning van de operationele commandanten.
  • De commando- en bevelvoeringsketen wordt verbeterd door ondersteunende systemen en software te moderniseren. Zo kunnen commandanten sneller beschikken over de benodigde informatie en wordt ook de planning en aansturing van complexe operaties vergemakkelijkt.
  • Om de aansturing van maritieme operaties te verbeteren richt Defensie gezamenlijk met België een binationaal maritiem operatie-centrum in. Vanuit dit operatiecentrum kunnen 24/7 maritieme operaties worden gepland, aangestuurd en ondersteund.
  • Investeringen in het programma FOXTROT worden eerder opgestart. FOXTROT vergroot de connectiviteit tussen voornamelijk grondgebonden eenheden met veilige, moderne verbindingen op lange afstanden.
  • Defensie investeert in satellietcommunicatiecapaciteit. Hiermee worden de communicatie- en commandovoeringsmogelijkheden over langere afstanden verbeterd.
  • Technologieën zoals data science en AI worden geïntegreerd in onze processen, met oog voor juridische en ethische afwegingen. Data wordt snel en slim vertaald naar relevante informatie voor commandovoering en besluitvorming.
  • Om multidomein-operaties in een hybride context beter aan te kunnen sturen wordt het Defensie Operatiecentrum versterkt en ingericht als permanent operationeel hoofdkwartier.
  • De informatiehuishouding wordt verbeterd door te investeren in informatiemanagement en (missie)archieven. We stimuleren het intern en extern delen van niet-vertrouwelijke informatie en we investeren in de IT-systemen die deze manier van werken faciliteren. Besluitvorming kan daardoor plaatsvinden op basis van de beste en meest actuele informatie. Dit maakt de informatievoorziening aan het parlement en de samenleving ook beter. Voor de inspanningen op dit gebied sluit Defensie aan bij het Rijksbrede programma Open op Orde.
  • Om bij militaire operaties sneller en beslissender te kunnen handelen op basis van de juiste informatie brengt de landmacht capaciteiten voor onder andere Command & Control ondersteuning, inlichtingenverzameling en – verwerking, cyberweerbaarheid, communicatie & engagement en elektronische oorlogvoering bij elkaar. Defensie handelt daarbij altijd binnen de Nederlandse juridische en ethische kaders, zoals privacywetgeving. Ook de lessen van de onafhankelijke commissie die onderzoek doet naar het LIMC worden hierbij betrokken voordat gestart wordt met het opzetten van deze entiteit.

Inlichtingen

Goede inlichtingen kunnen voor militairen in het veld het verschil maken tussen leven en dood. Het kabinet investeert de komende jaren in het benutten van de mogelijkheden die nieuwe technologie biedt om de Nederlandse inlichtingenpositie verder te versterken.

  • Om informatiegestuurd optreden beter mogelijk te maken wordt er bij de MIVD en via de MIVD ook bij de operationele commando’s, geïnvesteerd in de versterking van de capaciteit om inlichtingen te verzamelen.
  • Inlichtingenprocessen worden meer datagedreven ingericht: beschikbare data moeten real time leiden tot gezaghebbende inlichtingen. Hierdoor kan Defensie preciezer, sneller en veiliger wereldwijd militaire operaties uitvoeren.
  • Defensie investeert in kleinere, op afstand bedienbare verkenningsvaartuigen, -voertuigen en -vliegtuigen.
  • Er wordt versneld capaciteit opgebouwd voor nieuwe onderwerpen zoals data science & artificial intelligence (AI).

Multidomein optreden

Het dreigingsbeeld laat zien dat conflicten zich gelijktijdig in verschillende domeinen kunnen afspelen: op het land, in de lucht, op zee, in de ruimte en in het cyberdomein. Om deze dreigingen vroeg en in samenhang te detecteren en vervolgens het hoofd te kunnen bieden, is het nodig om gelijktijdig in de verschillende domeinen gesynchroniseerd op te treden. Daarom investeert Defensie de komende jaren in interoperabiliteit: systemen en eenheden moeten met elkaar kunnen communiceren en samenwerken, zowel binnen Defensie als met partners.

  • De IT-infrastructuur wordt gemoderniseerd om beter en sneller veilig informatie uit te kunnen wisselen en de koppelingsmogelijkheden met partners te vergroten.
  • De mobiele communicatiemiddelen worden vervangen, zodat eenheden beter veilig met elkaar en met internationale partners en bondgenoten kunnen communiceren.

Cybercapaciteiten

Om opgewassen te zijn en te blijven tegen de almaar groeiende cyberdreigingen investeert Defensie ook de komende jaren in digitale slagkracht. Hiervoor moeten ook meer cyberspecialisten worden aangetrokken. In actielijn 2 wordt beschreven hoe de HR-transitie hieraan bijdraagt.

  • De offensieve en defensieve cybercapaciteiten worden uitgebreid.
  • De cyber readiness van Defensie wordt verhoogd door een betere (cyber)inlichtingenpositie te creëren en de digitale weerbaarheid van eenheden en systemen te vergroten.
  • Commandanten krijgen de beschikking over cyberbeschermingscapaciteit en er wordt geïnvesteerd in de integratie van cybermiddelen bij en tussen alle operationele commando’s.
  • De cyber- en elektromagnetische capaciteiten van de defensieonderdelen worden versterkt.
  • Er worden meer mogelijkheden gecreëerd om te trainen in het cyber- en informatiedomein op eigen, van het internet afgesloten, netwerken.

Samenwerking

Nederland heeft dagelijks te maken met cyber- en beïnvloedingscampagnes van onder meer Rusland, China en niet-statelijke actoren. Daarbij wordt ook desinformatie niet geschuwd. Nederland werkt daarom actief aan de versterking van de nationale weerbaarheid tegen hybride dreigingen.

  • De samenwerking met (inter)nationale veiligheidspartners wordt verstevigd om bijvoorbeeld hybride dreigingen met vereende krachten het hoofd te bieden.
  • De kennisopbouw van hybride conflictvoering wordt versterkt, ook in internationaal verband.
  • Defensie gaat met nationale partners verkennen welke rol Defensie kan spelen bij het versterken van de weerbaarheid van het Koninkrijk tegen hybride dreigingen.
  • Defensie gaat vaker informatie over (hybride) dreigingen delen als dat bondgenoten en partners (NAVO en EU) en de Nederlandse samenleving helpt om zich beter tegen deze dreiging te kunnen beschermen.

Verantwoording

Doeltreffendheid

Nu de dreiging ook in het digitale domein toeneemt, is het nodig om ook daar effectief op te treden. Investeren in informatiegestuurd optreden vergroot de gereedheid, inzetbaarheid en wendbaarheid van Defensie. Als besluitvormers binnen en buiten Defensie beschikken over relevante, betrouwbare en actuele informatie, kunnen zij beter, sneller en gerichter beslissen over de inzet van militaire instrumenten. Zo neemt het anticipatie- en handelingsvermogen toe.

Doelmatigheid

Informatiegestuurd optreden zorgt dat het mogelijk is om mensen en materieel van Defensie optimaal in te zetten. Dat geldt zowel voor de voorbereiding op hun taken als bij inzet. Het fundament van onze IT-infrastructuur wordt op orde gebracht; dat leidt tot efficiencywinst over de hele linie. Hetzelfde geldt voor de informatiehuishouding.

Verder lezen?

Ga naar de volgende pagina. Of ga terug naar de overzichtspagina van de Defensienota 2022.