Actielijn 2 Defensienota: een goede werkgever, verbonden met de samenleving

Defensie heeft voldoende mensen nodig om de uit de grondwet voortvloeiende hoofdtaken uit te voeren. Een toekomstbestendige krijgsmacht begint met investeringen in de mensen. Zij zijn het hart van de organisatie. Zij moeten zich kunnen richten op hun unieke werk. Daarvoor moeten ze goed worden beloond, goede spullen hebben, passende opleidingen krijgen en in een veilige en prettige werkomgeving kunnen functioneren.

De achterstand die Defensie door eerdere bezuinigingen heeft opgelopen, moet worden weggewerkt. Dat verbetert direct de gereedheid en inzetbaarheid. Met het oog hierop worden de arbeidsvoorwaarden en het beloningsmodel gemoderniseerd en verbeterd en komt er een nieuw HR-model dat de talenten van individuele medewerkers beter kan benutten, meer mogelijkheden biedt voor maatwerk en persoonlijke ontwikkeling, en meer perspectief biedt op vervolgstappen in de carrière binnen en buiten Defensie. 

Nu Defensie verder gaat groeien, moeten we bovenop de reeds bestaande vacatures nog duizenden mensen meer aan ons verbinden. Dat zal niet gaan door op dezelfde manier om te blijven gaan met het werven en behouden van personeel. Het is ook geen eenvoudige opgave. Defensie maakt daarom een uitvoeringsplan 'Boeien, binden en behouden'. Daarin zal Defensie meer de verbinding met de samenleving zoeken en op innovatieve manieren nieuwe doelgroepen aanspreken en proberen te inspireren om een bijdrage te leveren aan de weerbaarheid van Nederland. Uitgangspunt daarbij is dat iedereen die wil en over de juiste kwaliteiten beschikt, voor Defensie moet kunnen werken. Dat begint bij jongeren. Geïnspireerd door modellen uit onder andere Scandinavië, gaat Defensie uitwerken hoe jongeren op vrijwillige basis bij Defensie de samenleving kunnen dienen. Dan gaat het niet om het nieuw leven inblazen van de dienstplicht, maar om jongeren die dat willen de gelegenheid te bieden tot een dienrecht, bijvoorbeeld in de vorm van een dienjaar. Ook kijkt Defensie naar meer samenwerking met  scholen, en herintroductie van de Open Dagen.

Defensie gaat ook de positie van reservisten verder verbeteren. Zij zijn volwaardige medewerkers van Defensie en cruciaal om een wendbare en schaalbare organisatie te kunnen zijn. Daarom investeert Defensie in het optimaal benutten van onze reservisten en in uitbreiding van het bestaande bestand. Om het aantrekkelijker te maken om reservist te worden, nemen we hindernissen en verschillen met militairen met een vast contract weg. Het nieuwe HR-model bevat instrumenten als nieuwe aanstellings- en contractvormen, strategische personeelsplanning en talentmanagement die dit mogelijk maken en zorgt ervoor dat we op het juiste moment de juiste mensen in huis hebben en houden, ook als ze tijdelijk vanuit een andere organisatie komen. Dit dient het operationele belang van Defensie. Om de wendbaarheid en schaalbaarheid te vergroten streeft Defensie nog nadrukkelijker naar samenwerking met civiele en commerciële partners. Omdat schaalbaarheid niet gebaseerd kan zijn op vrijblijvendheid, onderzoekt Defensie hoe we de inzet van personeel dat niet in vaste dienst is, kunnen zekerstellen als het écht nodig is.

Breed samengestelde teams zijn de beste teams. Daarom wil Defensie een inclusieve organisatie zijn en zet Defensie extra in op diversiteit. Elke medewerker moet zich veilig, gewaardeerd en gerespecteerd voelen. Net zo belangrijk als de sociale veiligheid is de fysieke veiligheid: militairen voeren vaak onder hoge druk en extreme omstandigheden hun complexe taken uit. Ze staan bloot aan grote risico’s. De afgelopen jaren zijn forse stappen gezet om de veiligheid te verbeteren. Defensie bouwt daarop voort. De veiligheidsorganisaties worden op alle niveaus toegerust op de belangrijke taken die zij vervullen. Veiligheidsfunctionarissen adviseren commandanten en leidinggevenden over risico’s horend bij beleid, verwerving, nieuwbouw, onderhoud, oefeningen en inzet. De structurele aandacht voor risico’s wordt nog verder verankerd bij het invoeren van integraal risicomanagement als bedrijfsvoeringsprincipe van de organisatie. Defensie maakt risico’s inzichtelijk zodat deze op adequate wijze beoordeeld kunnen worden. Op die manier wordt de organisatie veiliger en daarmee ook sterker.

Bij goed werkgeverschap hoort uiteraard ook erkenning en waardering voor veteranen. Veteranen hebben Nederland gediend onder oorlogsomstandigheden of tijdens (vredes)missies. Voor hun prestaties verdienen zij erkenning en waardering van zowel de overheid als van de samenleving. Daarnaast heeft de overheid een bijzondere zorgplicht voor militairen voor, tijdens en na inzet. Het veteranenbeleid waarborgt die bijzondere zorg die veteranen en hun relaties in verband met de inzet als militair nodig hebben. Komende periode staat in het teken van vernieuwing van het zorgstelsel voor veteranen, in het bijzonder op het gebied van mentale zorg. De maatschappelijke participatie en reïntegratie van de veteraan staan hierin centraal, gesteund door een modern en transparant stelsel van uitkeringen en voorzieningen.

Goed werkgeverschap houdt ook in dat de werkgever een goede werkomgeving biedt. De organisatie moet op orde komen en de bedrijfsvoering moet worden gemoderniseerd. Dit vergt investeringen en tijd, maar het belang is groot en er wordt daarom stevig op ingezet.
Het vastgoed van Defensie voldoet in veel opzichten niet meer aan de eisen van vandaag. De staat van het vastgoed is onvoldoende en het vastgoed is te versnipperd om de verhoogde vraag naar inzet en hogere gereedheidseisen te ondersteunen. Daarnaast hebben bezuinigingen in de afgelopen decennia een grote impact gehad op de omstandigheden waaronder de defensiemedewerkers hun werk moeten doen. Daarom pakken we de problemen met ons dure, verouderde vastgoed grondig aan met oog voor de regionale impact, zoals de regionale werkgelegenheid. Bovendien legt Defensie de verbinding met maatschappelijke opgaven op het gebied van klimaat, energietransitie en wonen.

Om de grondwettelijke taak uit te kunnen voeren, heeft Defensie nu en in de toekomst gebruiksruimte nodig om te kunnen varen, vliegen, rijden en schieten. Gebruiksruimte in Nederland en daar buiten, waarmee al langer ervaring is opgedaan. Bij het indelen van de gebruiksruimte in Nederland is het soms nodig dat Defensie, vanwege haar rol in de nationale veiligheid, een uitzonderingspositie krijgt of dat er uitzonderingsgronden worden ingebouwd in bijvoorbeeld de Omgevingswet. Het gebruik van de beperkte ruimte in Nederland vraagt om een zorgvuldig proces en een nauwe afstemming tussen overheden en de samenleving, waar Defensie actief onderdeel van is. Het betekent ook afstemming met bondgenoten over het gebruik van hun oefenruimte. Daar hoort ook  afstemming over medegebruik van onze oefenruimte bij. De komende maanden gebruiken wij om de ruimtelijke impact van de plannen in deze Defensienota en de uitvoering ervan in kaart te brengen. We nemen ook de externe ruimtelijke ontwikkelingen, zoals woningbouw, mee in deze analyse. Dit zal resulteren in een omgevingsvisie. In deze omgevingsvisie kijken wij naar onze huidige en toekomstige gebruiksruimte en hierbij nemen wij onze plannen voor vastgoed mee. Met het programma Ruimte voor Defensie geven wij aan wat het toekomstbestendig ruimtegebruik van Defensie behelst en hoe deze opgave met oog voor de omgeving kan worden gerealiseerd en verankerd, onder meer met juridische instrumenten zoals vergunningen.

Verbonden met de samenleving

Defensie staat middenin de samenleving en is verbonden met vele civiele partners. De belangrijkste voorbeelden staan hieronder. Defensie gaat de samenwerking met al deze partners de komende jaren verdiepen en verbreden. Defensie wil een transparante, toegankelijke organisatie zijn en zal zich nog nadrukkelijker verbinden met omwonenden, medeoverheden, het bedrijfsleven, non-gouvernementele organisaties en kennisinstellingen. Dit maakt Defensie en Nederland weerbaar en veilig.

Voorbeelden van samenwerking

• Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst
• Bedrijven
• Brandweer
• Burgers
• Defensieindustrie
• Denktanks
• Douane
• Gemeenten
• Gezondheidsdiensten
• Hogescholen
• Kustwacht Caribisch gebied
• Kustwacht Nederland
• Ministeries
• Musea
• Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid
• Nationaal Cyber Security Centrum
• Noodhulporganisaties
• Onderzoeksinstituten
• Ontwikkelingsorganisaties
• Politie
• Provincie
• ROC's
• Universiteiten
• Veiligheidsregio's
• Veteranenorganisaties
• Werkgeversorganisaties
• Werkgevers reservisten
• Werknemersorganisaties
• Ziekenhuizen

De toegenomen dreigingen vragen meer aandacht voor de weerbaarheid van de samenleving. Een voorbeeld is de territoriale veiligheid van Nederland. Aandachtspunten zijn de vitale infrastructuur en de digitale infrastructuur. Ook hier heeft Defensie een rol, samen met andere organisaties.

Acties

Personeel 

• De arbeidsvoorwaarden van het defensiepersoneel worden verbeterd. Daarbij is de ambitie van Defensie om het basissalaris op orde te brengen en een beloningsaccent te leggen op operationeel optreden en op individuele talenten en specialismen. Ook moeten er meer maatwerk en keuzemogelijkheden komen. Onderdelen van deze ambitie zijn: een nieuw loongebouw om het personeel beter te belonen; een nieuw en eenvoudiger toelagenstelsel om militairen transparant en rechtvaardig te belonen voor extra inspanningen, zoals inzet en oefenen; voorbereidingen om over te gaan op het nieuwe pensioenstelstel.
• Defensie voert tussen nu en 2025 stapsgewijs een nieuw HR-model in. Dit HR-model voorziet in een beter carrièreperspectief en een evenwichtiger balans tussen werk en privé. Het gebruikt nieuwe HR-instrumenten, zoals nieuwe aanstellings- en contractvormen, strategische personeelsplanning en talentmanagement. Deze modernisering zal meer mensen naar Defensie trekken, meer mensen behouden en ze beter matchen met taken en functies.
• De IT-systemen die nodig zijn om het nieuwe HR-model te ondersteunen, worden gemoderniseerd.
• Een inclusieve cultuur en een grotere diversiteit worden beter gefaciliteerd en verankerd in bijvoorbeeld opleidingen en uitvoeringsprocessen.
• Defensiebreed wordt een streefcijfer geïntroduceerd van 30% vrouwen in 2030. Binnen het gehele personeelsbestand wordt daarvoor per defensieonderdeel een verdeelsleutel gehanteerd.
• De mogelijkheden om aan Defensie verbonden te zijn, worden vergroot. Zoals in Scandinavische landen al met veel succes gebeurt, wil Defensie een plan maken om jongeren tegemoet te komen die vrijwillig bij Defensie een bijdrage willen leveren aan de weerbaarheid van de samenleving. Onderzoek naar een voor de Nederlandse context geschikte vorm van ‘dienrecht’ wordt gestart. Ook wordt onderzocht of de capaciteit voor succesvolle programma’s als ‘Gap year’ en  Defensity College kan worden vergroot. Daarnaast wordt het voor reservisten makkelijker om voor Defensie te werken en het aantal reservisten wordt uitgebreid.
• Bovenstaande veranderingen en de noodzakelijke aanpassingen hiervoor binnen Defensie worden in samenhang in kaart gebracht in een uitvoeringsagenda ‘Boeien, binden en behouden’.
• Defensie gaat in overleg met werkgevers en partners om de inzet van reservisten beter te kunnen garanderen. Defensie gaat meer samenwerken met externe opleidingsinstituten bij het vormgeven van de opleidingstrajecten voor haar personeel.
• Defensie borgt veiligheid, risicomanagement, duurzaamheid, integriteit, diversiteit en inclusiviteit in de opleidingen.
• Om de duurzame inzetbaarheid van het personeel te verbeteren, stelt Defensie meer coaches aan die het personeel gericht kunnen adviseren. De overige ondersteuning voor duurzame inzetbaarheid wordt beter toegankelijk.
• Defensie gaat sportschoenen verstrekken aan het militair personeel.
• Omdat Defensie als werkgever een bijzondere zorgplicht heeft voor haar veteranen en de zorgvraag toeneemt, zal de ondersteuning voor veteranenzorg worden versterkt. Daarbij wordt onder andere gekeken naar initiatieven als KNAK en het vergroten van de toegang van veteranen tot hulphonden.

Veiligheid

Het is essentieel dat het personeel van Defensie onder goede en veilige omstandigheden kan werken. Defensie zet de komende jaren, in lijn met de acties van de afgelopen jaren, verdere stappen om de fysieke en sociale veiligheid te verbeteren.

• Bij operationele eenheden komt er meer aandacht voor veiligheid, onder meer met speciale adviseurs.
• Risicomanagement wordt verder verankerd in de bedrijfsvoering van Defensie.
• We bevorderen en bewaken integer gedrag en we stimuleren de sociale veiligheid.
• Defensie blijft inzetten op het onderdeel maken van gender bij de uitvoering van operaties, conform het Defensie Actieplan 1325.

Vastgoed

Het vastgoed van Defensie is sterk verouderd. De gereedstelling en daadwerkelijke inzet van eenheden wordt hierdoor onvoldoende gefaciliteerd. Ook verdient het personeel van Defensie een moderne en veilige werk- en leefomgeving. Daarom wordt de omvangrijke vastgoedproblematiek de komende jaren aangepakt.

• Defensie verkent de opties om het vastgoed van Defensie te concentreren,  verduurzamen en vernieuwen en zal rond de zomer een nieuw Strategisch Vastgoedplan naar de Kamer sturen, ook in reactie op het IBO Vastgoed Defensie. Dit plan fungeert als kader voor de komende 10 tot 15 jaar. 
• Het doel is om een vastgoedportefeuille te realiseren die de taakuitvoering optimaal ondersteunt, toekomstbestendig is, bijdraagt aan werkbeleving en trots en duurzaam is en die waar mogelijk nog meer met de samenleving verbonden is dan voorheen. Een van de uitgangspunten van de verkenning is om waar mogelijk eenheden en activiteiten die elkaar versterken te clusteren en ook opleidingscapaciteit dichter bij de operationele eenheden te plaatsen. Daarmee wordt de regionale functie van defensielocaties versterkt en wordt tegelijk zorggedragen voor een goede spreiding over het land. Dit is ook van belang in het kader van de nationale taken van Defensie en de regionale zichtbaarheid. Het concentreren van het vastgoed betekent ook dat moeilijke keuzes, zoals het sluiten van sommige locaties, nodig zijn. 
• Bij het plannen en vormgeven van deze vastgoedtransitie zal Defensie constant in gesprek gaan en blijven met het regionale bestuur en overige belanghebbenden.
• De mogelijkheid wordt onderzocht om het vastgoed van Defensie onder te brengen in een (eigen) stelsel binnen het Rijkshuisvestingsstelsel.
• De defensieonderdelen krijgen meer budget dat ze kunnen gebruiken om zelfstandig knelpunten in hun vastgoed te verhelpen.

Duurzaamheid

• Defensie draagt bij aan de maatschappelijke opgave om klimaatverandering tegen te gaan. Dat is onze taak als overheidsorganisatie. Dat klimaatverandering de instabiliteit elders ter wereld aanwakkert, maakt deze taak voor Defensie extra relevant. Defensie wil in haar optreden energie-efficiënt zijn, omdat dit in toenemende mate bijdraagt aan het verkleinen van de logistieke footprint en het vergroten van de operationele effectiviteit. Defensie stelt een brede uitvoeringsagenda op voor onze verduurzamingsplannen op het gebied van vastgoed, materieel en innovatie.
• Bij het vernieuwen en renoveren van het vastgoed worden verduurzamingsmaatregelen genomen.
• Samen met partners en het bedrijfsleven maakt Defensie duurzamere keuzes voor de energietransitie van ons (toekomstige) operationeel materieel. Hierbij zetten we in op de meerwaarde van duurzaamheid voor de operaties.

Samenwerking

Defensie bestaat om de samenleving te dienen en Defensie en haar mensen zijn onderdeel van de samenleving. Die verbondenheid wordt de komende jaren verder versterkt.

• Samen met het bedrijfsleven en brancheorganisaties vergroten we de mogelijkheden voor uitwisselingen van personeel. Daarbij worden de mogelijkheden verkend om aanvullende afspraken te maken over voldoende en meer gegarandeerde beschikbaarheid.
• In samenspraak met betrokken departementen, organisaties en toezichthouders worden mogelijkheden onderzocht om de gebruiksruimte van Defensie te vergroten. Die is onder meer nodig om te oefenen, wat ook bijdraagt aan het werkplezier van onze mensen. Defensie betrekt de omgeving bij het uitwerken van plannen en bij het uitvoeren van (trainings)activiteiten. Ook gaat Defensie vaker midden in en samen met de maatschappij oefenen. En daarbij kijken we ook naar het vaker samen oefenen met internationale partners.

Verantwoording

Doeltreffendheid

Defensie wil een werkplek bieden waar mensen willen werken en waar ze willen blijven. Voldoende goede mensen zijn een noodzaak om de gereedheid en inzetbaarheid te verhogen – en dat is urgent. Door intensiever en slimmer samen te werken met overheden, het bedrijfsleven en kennisinstellingen, een deel van onze eenheden schaalbaar in te richten en de uitwisseling van personeel met andere sectoren makkelijker te maken, vergroten we bovendien onze wendbaarheid en slagkracht, en de verankering van Defensie in de samenleving. Ook de werkomgeving verbetert. Ons vastgoed is bijvoorbeeld sterk verouderd, waarbij een transformatie van onze vastgoedportefeuille de enige mogelijkheid is om deze toekomstbestendig in te richten. Daarnaast investeert Defensie ten behoeve van de nationale veiligheidstaak in die capaciteiten die bijdragen aan de samenwerking met onze partners.

Doelmatigheid

De hier geschetste acties zijn een mix van personeelsacties die binnen het financiële kader leiden tot een zo groot mogelijk effect. De investeringen versterken elkaar, door vanuit diverse thema’s bij te dragen aan eenzelfde doel. Betere arbeidsvoorwaarden, een veilige werkomgeving en goede huisvesting vergroten de aantrekkelijkheid van Defensie als werkgever en ze spreken een grotere doelgroep aan. Het is efficiënt om de vastgoedportefeuille te herzien langs de lijnen van concentreren, verduurzamen en vernieuwen. Bij de investeringen in de nationale veiligheid is specifiek gekeken naar de verplichtingen die Defensie heeft aan haar partners, zowel nationaal als internationaal. Door juist daarin te investeren dragen we bij aan een sterkere veiligheidsketen.

Verder lezen?

Ga naar de volgende pagina. Of ga terug naar de overzichtspagina van de Defensienota 2022.