MIVD-directeur: Het gaat om veiligheid én privacy
“Bij veel mensen bestaat het beeld dat de diensten (MIVD en AIVD) lukraak gegevens binnenhalen. Maar wij moeten écht een goed verhaal hebben om data binnen te mogen halen en gebruiken. Zonder onderzoeksopdracht beginnen we sowieso nergens aan. En vooraf, tijdens en na afloop zijn er vele controlemomenten. ”MIVD-directeur generaal-majoor Jan Swillens was gisteren duidelijk. De Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst vecht tegen dreigingen voor de krijgsmacht en Nederland, maar soms ook tegen vooroordelen.
Het is een van de redenen voor Swillens om nu voor het eerst mee te werken aan een symposium. ‘Evaluatie WIV2017. En nu?’ is georganiseerd door de Koninklijke Vereniging ter Beoefening van de Krijgswetenschap. Aanleiding is de onafhankelijke evaluatie van de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten 2017 (WIV).
Het is een van de aanbevelingen dat ook inlichtingen- en veiligheidsdiensten vaker naar buiten moeten treden. “Door beter uit te leggen hoe en waarom wij ons werk doen vergroten we de kennis van en inzicht in ons werk. We werken hiermee aan versterking van het maatschappelijk vertrouwen in het werk van onze dienst. En wellicht meer urgentiebesef. Want er gebeurt nogal wat in de wereld”, vertelt Swillens. “Wel is het lastig dat wij niet of nauwelijks inzage kunnen geven in hoe wij tot onze conclusies komen. Omdat we dan onze bronnen of werkwijze zouden prijsgeven.”
Bulkdatasets
Begrip, vertrouwen en draagvlak in de maatschappij zijn dus essentieel voor de MIVD. Dat geldt zeker voor het gebruik van bulkdatasets dat de wet onder strenge voorwaarden mogelijk maakte. Maar wat is dat eigenlijk, een bulkdataset? Swillens: “Een bulkdataset is een grote set gegevens met veel persoonsgegevens van mensen die geen onderwerp van onderzoek zijn of dat ooit zullen worden.”
Ongekende dreiging gekend maken
Die gegevens zijn hard nodig, benadrukt Swillens, cruciaal zelfs. “Om onze opdracht ‘een ongekende dreiging gekend maken’ goed uit te voeren. Dit belang wordt ook bevestigd door de toezichthouder de CTIVD en de onafhankelijke Evaluatiecommissie. Het is ontzettend moeilijk om de ongekende dreiging gericht te lijf te gaan, je weet immers niet waar je naar zoekt.”
De MIVD doet dat door zoveel mogelijk data te verzamelen voor een zo betrouwbaar mogelijk voorspellend inlichtingenproduct. Om te beginnen open bronnen. Maar ook informatie van menselijke bronnen, cyber en ‘signal intelligence’, zoals satellieten en internationale partners.
Niet lukraak grasduinen
En het gebruik van bulkdatasets. Dat leidde in Afghanistan meer dan eens tot inlichtingen die een bomaanslag op Nederlandse militairen hielp voorkomen. Op de vraag of MIVD daarmee soms inbreuk maakt op de privacy van burgers, antwoordt Swillens zonder omhaal met ‘ja’. “Maar alleen als er echt geen andere mogelijkheden zijn om antwoorden te krijgen. Het gaat daarbij voornamelijk over het buitenland omdat in landen zoals Afghanistan en Syrië minder mogelijkheden dan in Nederland zijn om een dreiging in kaart te brengen.”
Van lukraak grasduinen door data is geen sprake, benadrukt Swillens. Los van het feit dat daar geen capaciteit voor is, wordt er gewerkt met 3-dubbel gecheckte opdrachten. En als de juridische goedkeuring er eenmaal is, dan is het niet zo dat Jan en alleman toegang krijgen tot de data. “Die is echt voor een enkeling. En het rechtstatelijk besef van mijn mensen is buitengewoon goed ontwikkeld. Wij zorgen én voor veiligheid én voor privacy. Het is niet of-of!”