Speeches minister en CDS dapperheidsonderscheidingen

Toespraak | 04-04-2023

Deel 1 – toespraak minister Kajsa Ollongren t.b.v. 9 dapperheidsonderscheidingen voor de actie op 5 april 2010 op de Taipan

Excellenties, admiraals, generaals, aangetreden militairen.
En een speciaal welkom aan de te decoreren militairen en hun families, vrienden en collega’s.
Geachte aanwezigen.

Vandaag eren wij 15 militairen van de Nederlandse krijgsmacht met een dapperheidsonderscheiding. Dat is een uitzonderlijke gebeurtenis. Wie een dapperheidsonderscheiding krijgt uitgereikt, heeft iets uitzonderlijks gepresteerd. Hij of zij heeft op een cruciaal moment ingegrepen. Een daad van moed verricht. Dapper opgetreden.

Decorandi,
U heeft zich op een bijzondere manier ingezet voor vrijheid, vrede en veiligheid. Dat maakt ons trots. En geeft ons hoop. Het herinnert ons aan het belang van idealen als moed, trouw, opoffering en eensgezindheid. Uw daden, en het voorbeeld dat u daarmee gegeven hebben, leven voort in ons collectieve geheugen.
Overigens weet u als geen ander dat het optreden altijd een teamprestatie is. Ook dat mag hier niet onbenoemd blijven. U weet als geen ander dat niemand belangrijker is dan het team. U was tot moedige daden in staat dankzij het team en in dienst van het team.

Ik zie dit als een belangrijk moment voor ons als organisatie, maar ook voor de Nederlandse samenleving in het algemeen. Wij hebben dit soort voorbeelden nodig. Van mensen die zich op bijzondere wijze hebben onderscheiden. Die opgekomen zijn voor de belangen van onze samenleving. En die zich hebben ingezet voor de waarden waaraan wij zoveel ontlenen.
Vandaag geven we hiervoor erkenning. De operaties waarover het vandaag gaat hebben plaatsgevonden in de Indische Oceaan, Afghanistan en Cambodja. De procedure voor de toekenning van een dapperheidsonderscheiding vraagt om grote zorgvuldigheid en kan daardoor soms jaren duren. Ook daarom is deze uitreiking van grote waarde.

Ik begin met de actie op 5 april 2010 aan boord van koopvaardijschip Taipan. Een prachtig voorbeeld van een teamprestatie. Op dat moment bevond Hr.Ms. Tromp zich in de Indische Oceaan in het kader van anti-piraterijmissie Atalanta. Volgens één van u viel de eerste maand tegen. Er was weinig actie en van alleen trainen werd u niet vrolijker. Na die maand was u echter continu bezig met het oppakken van piraten. “Het leek wel ‘lopende bandwerk’”, zo verklaarde sergeant-majoor Jeffrey. Het zorgde voor een goed ingespeeld team en ik citeer sergeant-majoor Johan: “Het team was een goed en hecht team. We konden het goed vinden met elkaar en iedereen was berekend op zijn taak. We wisten dat we op elkaar konden vertrouwen en dat gaf een goed gevoel. Ook de relatie met de helibemanning was goed. Daardoor waren we eager om ingezet te worden.” – einde citaat.
Het bleek de juiste voedingsbodem te zijn voor een uitzonderlijke prestatie. In de middag van 5 april 2010 kreeg u bericht van een kaping op het Duitse koopvaardijschip Taipan. Tijdens een verkenningsvlucht met de helikopter werden er inderdaad piraten waargenomen. In eerste instantie werd een interventie afgeblazen, vanwege de kans dat de bemanning als menselijk schild gebruikt zou worden. Toen bleek dat de bemanning zich in de ‘safe room’ bevond, heeft u onder tijddruk een actie opgezet. Om zo de piraten geen tijd te geven om tot de ‘safe room’ door te dringen. Achteraf bleek dit een unieke missie te zijn, omdat niet eerder in de Nederlandse geschiedenis een gekaapt koopvaardijschip onder dreiging van vijandelijk vuur door een interventieteam met behulp van een helikopter is ontzet. De commandant van de Tromp vroeg dan ook ieder lid van de helikoptercrew en het interventieteam op de man af of hij/zij volledig achter de operatie stond. Daar antwoordde u bevestigend op. De actie werd ingezet met de Lynx-boordhelikopter, om het op te nemen tegen een numerieke grotere en – zo bleek achteraf – zwaarder bewapende piratengroep. Om zo een einde aan de kaping te maken. Daarvoor voerde u een gewaagde ‘boarding’ uit. Nog niet eerder was er gelijktijdig met dekkingsvuur vanuit de Lynx een interventieteam door ‘fastroping’ afgedaald. Daarvoor moest de helikopter langere tijd relatief stil boven de Taipan hangen. Hierna splitste u op in 2 teams van 3 operators en verplaatste u zich over stuurboord en bakboord voorwaarts richting de brug. Uiteindelijk wist u met succes de piraten te ontwapenen en te boeien.

In binnen- en buitenland heeft de Koninklijke Marine veel lof ontvangen voor hoe de operatie is uitgevoerd. Deze operatie heeft ervoor gezorgd dat de bemanningsleden van de Taipan niet in een mogelijk maandenlange mensonterende gijzeling terecht kwamen. Bovendien is door toedoen van deze succesvolle operatie het moreel van de piratengroepen gedaald en heeft geresulteerd in een sterke afname van het aantal kapingen in dat gebied. Daardoor mogen we vandaag - voor het eerste sinds de Tweede Wereldoorlog - dapperheidsonderscheidingen uitreiken voor een maritieme vliegoperatie.

Sergeant-majoor der mariniers Jeffrey en sergeant-majoor van de mariniers Johan,
U behield als leidinggevenden van het team voortdurend het overzicht en nam de juiste beslissingen, ondanks de aanwezige dreiging. Zijne Majesteit beloont u hiervoor met het Bronzen Kruis.

Sergeant der mariniers Mike, korporaal der mariniers Sebastiaan, marinier der 1e klasse buiten dienst Maarten,
U allen bood zich vrijwillig voor deze actie aan en mede dankzij uw professionele en daadkrachtige optreden slaagde u erin de piraten te overmeesteren en de bemanning van de Taipan te ontzetten. Zijne Majesteit wil deze dappere inzet onderstrepen door u het Kruis van Verdienste toe te kennen. En nog een marinier – van wie ik vanwege veiligheidsredenen de naam niet kan noemen – krijgt later in een klein gezelschap het Kruis van Verdienste uitgereikt.

Luitenant ter zee der tweede klasse Mark,
Tijdens het naderen van de Taipan zorgde u vanuit de Lynx voor dekkingsvuur met de boordmitrailleur. Daarnaast gaf u de vlieger de juiste aanwijzingen om recht boven het ‘drop off point’ te komen. Ook u behield het overzicht en nam de juiste beslissingen. Het heeft Zijne Majesteit behaagd om u te onderscheiden met het Kruis van Verdienste.

Kapitein-luitenant ter zee Eric en luitenant ter zee der tweede klasse- vlieger buiten dienst Yvonne,
Als respectievelijk vluchtcommandant en vlieger van de Lynx bent u erin geslaagd om het interventieteam op een veilige manier af te zetten. Daarbij hing de Lynx anderhalve minuut stil boven de Taipan, vol in het zicht van de piraten in het brughuis. U bleef onverstoorbaar op de aangegeven positie hangen, ook toen de indruk ontstond dat de Lynx door piraten beschoten werd. Het heeft Zijne Majesteit daarom behaagd om dit opmerkelijke optreden te onderscheiden met het Vliegerkruis. Het is de tweede keer in de geschiedenis dat deze onderscheiding een vrouw toekomt. Voor het eerst sinds het Vliegerkruis in 1948 aan Ida Laura Veldhuyzen van Zanten werd uitgereikt.

Graag wil ik dan nu overgaan tot de uitreiking van de 8 dapperheidsonderscheidingen. Ik verzoek mijn adjudant daartoe het bijbehorende Koninklijk Besluit voor te lezen.

Deel 2 – toespraak van de Commandant der Strijdkrachten, generaal Onno Eichelsheim t.b.v. verschillende acties in Afghanistan

Geachte aanwezigen,
De onderscheidingen die we nu gaan uitreiken zijn toegekend voor het optreden in Afghanistan. Daar is een belangrijk hoofdstuk geschreven in de Nederlandse krijgsgeschiedenis. De ervaringen die we daar hebben opgedaan en de lessen die we in die 20 jaar van inzet hebben geleerd, zijn van grote waarde en dragen we nu over aan nieuwe generaties militairen. Ik licht de acties of operaties, waarvoor ik straks de onderscheidingen mag uitreiken, in chronologische volgorde toe.

Juni 2007
Een kritieke en intense periode voor Taskforce Uruzgan. In Chora dreigden namelijk de Nederlandse militairen onder de voet gelopen te worden door de vijand. Om de druk op Chora te verminderen voerden operators van Taskforce Viper offensieve operaties uit in de mond van de Baluchivallei. Op die manier werd de aandacht van de vijand - en zo veel mogelijk strijders - aan Chora onttrokken. Deze acties werden ingezet op 17 juli 2007, maar omdat men serieus vreesde voor de val van Chora, kreeg Taskforce Viper op 18 juli nogmaals de opdracht om richting de Baluchivallei te gaan. De omstandigheden waren niet in het voordeel van onze militairen. Ze zijn dan al 48 uur aaneengesloten bezig. De kans op gevechtscontact met de vijand op zeer korte afstand is 100%. De vijand verwacht een aanval. Van het initiële verrassingseffect is niet veel over. Bovendien moet de actie uitgevoerd worden zonder aanvullende middelen, bepantsering of genie. Vanwege de dreiging in Chora werd de operatie in korte tijd voorbereid en meteen uitgevoerd. Voor het ‘uitgestegen element’ het team dat daadwerkelijk de ‘green zone’ inging, werden vrijwilligers gevraagd. Hier voor mij staan sergeant-majoor Danny, sergeant der eerste klasse Roel en sergeant der eerste klasse buiten dienst Sander. U aarzelde niet om uw hand voor deze operatie op te steken. Rond 12 uur verplaatste u zich met 6 collega’s richting de ‘green zone’. Vrijwel direct kwam u onder vuur te liggen, waardoor u al snel vast kwam te zitten.
Sergeant buiten dienst Sander, u coördineerde die middag de luchtsteun. Uw vakmanschap was op dat moment hard nodig. U liet op slechts 142 meter vanaf uw positie een bom van 500 pond afwerpen. Zeer risicovol, maar het werkte. U was in staat om dieper de ‘green zone’ in te trekken. Na ongeveer 500 meter werd u aan de rand van een open vlakte weer onder vuur genomen. Het vuur kwam van 3 verschillende kanten, van zeer korte afstand. Het bleek een uitstekend voorbereide hinderlaag te zijn. Er was nauwelijks dekking, alleen in de vorm van kleine irrigatiegreppels van ongeveer 30 centimeter diep. De ploegcommandant, eerste luitenant Kokken, kreeg glassplinters in zijn ogen en kon tijdelijk niet aan het gevecht deelnemen.
Sergeant Danny, nadat luitenant Kokken was uitgeschakeld, wist u samen met sergeant Roel het vuur van de vijand effectief te beantwoorden. Bovendien voerde u samen met Roel een risicovolle verkenning uit om een route te vinden voor de terugtocht.
Sergeant Roel, u nam tijdens het vuurgevecht op eigen initiatief een opstelling in die op 180 graden van de initiële dreiging lag. Daardoor kreeg u inzicht in een omtrekkingspoging van de vijand en wist u die met vuur te voorkomen. Uiteindelijk wist u veilig terug te komen bij de vuurbasis. Rond half 8 ’s avonds stopte het gevechtscontact, ruim 7,5 uur na de eerste schoten. Uit onderschepte berichten bleek dat de 27 collega’s van Taskforce Viper het die bewuste maandag 18 juli 2007 opgenomen hebben tegen meer dan honderd vijandelijke strijders. Het doel om de aandacht van Chora af te leiden was bereikt.
Sergeant-majoor Danny, sergeant der eerste klasse Roel en sergeant der eerste klasse buiten dienst Sander,
U heeft tijdens deze actie uitzonderlijke moed getoond en grote risico’s genomen. Het heeft Zijne Majesteit daarom behaagd u alle 3 het Kruis van Verdienste toe te kennen. En deze onderscheiding is wat mij betreft ook een erkenning voor alle leden van Taskforce Viper die tot het uiterste gingen tijdens deze kritieke dagen.

We maken nu een sprong van een half jaar. Het is 2008.
Korporaal buiten dienst Edwin, 22 januari 2008 is een dag die u niet snel zult vergeten. U was ingedeeld bij de ‘battlegroup’ van Taskforce Uruzgan. Uw eerste uitzending. Om 3 uur ’s middags kreeg u de opdracht om met uw eenheid een verdedigende stelling in te nemen in de buurt van patrouillebasis Volendam. Daar moest u een Amerikaanse eenheid ondersteunen die in een vuurgevecht was geraakt. Eenmaal aangekomen kwam Bruce Erick, de commandant van deze eenheid, u halen om samen een blik op de kaart te kunnen werpen. Terwijl u zich samen met Bruce en kapitein Bogaard naar zijn voertuig verplaatste, werd u vanaf de rechterzijde onder vuur genomen door klein kaliber wapens en mitrailleurvuur. De kogels sloegen op korte afstand van u in. Het was de allereerst keer dat u een ‘troops in contact’ meemaakte. Maar u reageerde voortreffelijk. Samen met kapitein Bogaard zocht u dekking achter een muurtje van een Quala. Daar ontdekte u dat Bruce getroffen was en op ongeveer 30 meter vanaf uw positie op de grond lag. Kapitein Bogaards opende direct het vuur om de vijand te onderdrukken. Met verbazing zag hij dat u daarna de dekking verliet om Bruce te gaan redden. Zonder dat kapitein Bogaards daar opdracht voor had gegeven en onder aanhoudend vijandelijk vuur. U pakte Bruce vast en sleepte hem over een afstand van 30 meter naar achter een dekking.
Wat het niet makkelijker maakte was dat Bruce een ‘vrij potige kerel’ is, die bovendien zijn volledige uitrusting en wapen ‘op de man’ had. Eenmaal in dekking bleek dat Bruce een slagaderlijke bloeding bij zijn lies te hebben. Geneeskundige personeel kon het slachtoffer stabiliseren en afvoeren naar patrouillebasis Volendam.
U heeft ondanks de verwarrende en zeer gevaarlijke situatie heldhaftig en doortastend gereageerd. En met grote risico’s voor uw eigen veiligheid heeft u het leven van deze bondgenoot gered. U heeft daarmee het credo ‘leave no man behind’ in optima forma in praktijk gebracht. Het heeft Zijne Majesteit dan ook behaagd u te onderscheiden met het Bronzen Kruis.

Ruim 2 maanden daarna, op 30 maart 2008, was de Mirabad-vallei het decor voor een vergelijkbare levensreddende actie.
Adjudant-onderofficier van de mariniers Henry, U was toen voorwaartse waarnemer bij de ‘battlegroup’ van Taskforce Uruzgan. Op die dag nam u deel aan een patrouille met diverse voertuigen in de Mirabadvallei. Deze vallei stond op dat moment bekend als zeer gevaarlijk. Sinds langere tijd hadden er geen TFU-patrouilles meer plaatsgevonden. Rond het middaguur werd één van de voertuigen getroffen door een ingegraven geïmproviseerd explosief. De 3-koppige bemanning raakte ernstig gewond en de chauffeur zat bovendien in het voertuig bekneld. U was de eerste die zich naar deze slachtoffers begaf, met veronachtzaming van uw eigen veiligheid. Het omliggende terrein was nog niet door de genie gecontroleerd op mogelijke secundaire explosieven en onveilige munitie. U nam deze risico’s bewust. Omdat deze gewonde militairen u acuut nodig hadden. U plaatste onmiddellijk een tourniquet om de benen van de zwaargewonde chauffeur. Daarna slaagde u er met een teamlid in om hem uit het voertuig te trekken. Vervolgens assisteerde u bij het verlenen van aanvullende medische zorg en het overbrengen van het slachtoffer naar een helikopter voor medische evacuatie. Zijne Majesteit beloont u hiervoor met het Kruis van Verdienste.

Dat een missie vaak het beste in onze mensen naar boven brengt en ervaringen geeft waar we nu op voortbouwen, laat zeker het verhaal van kolonel-vlieger Jorik zien.
Kolonel-vlieger Jorik, U kende een lange aanloop naar de actie waar we het vandaag over hebben. Toen u in september 2009 naar Afghanistan vertrok, was u al 3 keer als Cougar-vlieger uitgezonden naar voormalig Joegoslavië, 1 keer naar Irak en 3 keer naar Afghanistan. Die eerste 3 uitzendingen naar Afghanistan bestonden vooral uit logistieke en transportvluchten. Maar u bent iemand die graag buiten de bestaande kaders denkt en graag – weloverwogen - de grenzen opzoekt. Dat bracht u ertoe om tijdens die missie in het najaar van 2009 het initiatief te nemen om intensiever samen te werken met de Nederlandse special forces van Taskforce 55, de tweede rotatie. U bedacht en beproefde nieuwe procedures voor tactische berglandingen waarbij teams met special forces werden afgezet en opgehaald. Acties die tot dan nog niet eerder door Cougars waren uitgevoerd. Op 6 december kreeg u de kans om dit daadwerkelijk in de praktijk te brengen.
Vanuit Taskforce 55 kwam namelijk het verzoek om een missie te ondersteunen waarbij een belangrijke Talibanstrijder met enkele van zijn medestanders opgepakt moest worden. Onder grote tijdsdruk plande u de missie samen met de Commandant Meervoudig Ploegoptreden, de huidige Ridder der Militaire Willems-Orde Gijs Tuinman. Uit de informatie die binnenkwam bleek dat de Talibanleider in beweging was, waardoor de missie enkele keren werd uitgesteld. Tegen het einde van de middag kreeg u toch groen licht om met 3 Cougars en 2 Apache-helikopters de actie uit te voeren. De verwachting was dat de vijand alert en de dreiging van direct vijandelijk vuur op de landingslocatie hoog zou zijn. Dankzij de verrassende landing en snelheid van de actie werd er uiteindelijk geen vijandelijk vuur uitgebracht en konden de operators enkele vijanden gevangen nemen. De gezochte Talibanleider bleek hier alleen niet bij te zijn. In samenspraak met Gijs wijzigde u direct het aanvalsplan en stuurde een Cougar en een Apache achter de vluchtende vijanden aan, die korte tijd later opgepakt konden worden. Na nog geen 30 minuten keerden de helikopterbemanningen en operators met hun arrestanten veilig terug op de basis. Al die tijd hield u het overzicht, nam de juiste beslissingen en droeg zo bij aan het succes van deze risicovolle en complexe missie. Met dit optreden heeft u ook de basis gelegd voor de huidige plannen om een zogenaamd ‘SOF-Airsquadron’ op te richten. Ik vind het geweldig dat het Zijne Majesteit heeft behaagd om u te onderscheiden met het Vliegerkruis.

Dan gaan we nu over tot de uitreiking van deze 6 dapperheidsonderscheidingen. Ik verzoek de adjudant daartoe het bijbehorend Koninklijk Besluit voor te lezen.

Deel 3 – toespraak minister Kajsa Ollongren t.b.v. de uitreiking van een dapperheidsonderscheiding aan adjudant Henry
Geachte aanwezigen,
Dapperheid kan niet worden aangeleerd. Dapperheid is niet te koop. Dapper gedrag is pas zichtbaar in een onverwachte en levensbedreigende situatie. Een situatie waarin iemand boven zichzelf en anderen uitstijgt. De handelingen van betrokkenen maken dan het verschil. Dat is zeker het geval bij adjudant der mariniers Henry. Zijn belevenissen zijn een boek waard, maar zijn samen te vatten in de 4 woorden die collega-marinier Rodney uitsprak – en die wat mij betreft alles zeggen: ‘Hij is een held’.
Generaal Eichelsheim vertelde net al over zijn heldhaftige optreden in Afghanistan. Maar 30 jaar geleden maakte adjudant Henry al een vergelijkbare situatie mee. En ook daar reageerde hij op een uiterst moedige en beleidvolle manier.
Adjudant-onderofficier der mariniers Henry,
In 1993 nam u als kersverse marinier deel aan de VN-missie in Cambodja. Op 25 juli van dat jaar reed u in een konvooi van 2 landrovers en een tientonner met brandstof over een smalle zandweg richting het onbekende dorpje Samrong. Dat ligt vlakbij de Cambodjaans-Thaise grens. Langs weerszijden van de weg zag u de vele waarschuwingsborden met ‘mijngevaar’ in de berm staan. Deze zandweg voerde het konvooi over een smalle, geïmproviseerde houten brug over een klein riviertje. Als bijrijder in de landrover sloot u achteraan in het konvooi. De eerste 2 voertuigen passeerden voorzichtig het bruggetje, maar op het moment dat u de brug passeerde volgde er een enorme explosie. Door de druk van de explosie sloeg de landrover over de kop en werd u samen met de andere 3 mariniers uit het voertuig geslingerd. Marinier Rodney werd tientallen meters weggeslingerd en kwam zwaar gewond neer in het zijterrein, vol met mijnen. U raakte zelf ook ernstig gewond aan rug en hoofd. Dat weerhield u er echter niet van om door het mijnenveld naar Rodney te lopen, hem op te tillen en op uw schouders naar de veilige zandweg te verplaatsen. Daar deed u er alles aan om uw gewonde teamgenoten van eerste hulp te voorzien. Pas toen er meer hulp arriveerde, gaf u toe aan uw eigen verwondingen. U bleek 3 scherven in uw hoofd te hebben opgelopen, een scherf in uw rechter onderarm en een zware kneuzing van uw rug, waardoor ook uw nieren zijn beschadigd.
Adjudant-onderofficier der mariniers Henry,
U heeft onder chaotische omstandigheden, met een potentiële dreiging van een hinderlaag in een omgeving vol van mijnen, het overzicht behouden en op een ongelofelijke manier opoffering, moed en leiderschap getoond. Net als in Afghanistan redde u een collega uit een levensbedreigende situatie, met veronachtzaming van uw eigen veiligheid. U heeft bovenmatige durf getoond en meer gedaan dan wat er van u verwacht mocht worden. Zijne Majesteit heeft hier veel waardering voor en zeer terecht ontvangt u hiervoor ten tweede male het Kruis van Verdienste. Graag wil ik dan nu overgaan tot de uitreiking van deze dapperheidsonderscheiding aan adjudant Henry. Ik verzoek mijn adjudant daartoe het bijbehorend Koninklijk Besluit voor te lezen.

Tot slot wil ik alle decorandi van harte feliciteren met hun onderscheiding. Ik weet dat u de medaille met trots zult dragen.
Dank u wel.