Harde knal door gevechtsvliegtuigen (sonic boom)

Tijdens oefeningen, controlevluchten en het verdedigen van het Nederlands luchtruim vliegen F-16’s en F-35's soms sneller dan het geluid. De vlieger gaat door de geluidsbarrière omdat hij op dat moment supersoon vliegt: het toestel verplaatst zich sneller door de lucht dan geluid dat doet. Dit kan alleen als jachtvliegers harder dan 330 meter per seconde of 1.200 kilometer per uur vliegen.

Het doorbreken van de geluidsbarrière gaat samen met een schokgolf. Dit is op korte afstand hoorbaar, vaak als 2 knallen omdat de voor- en achterkant van het vliegtuig door de geluidsbarrière gaan. Door de doorgaans korte tijd tussen de 2 knallen, wordt meestal maar 1 doffe dreun (sonic boom) waargenomen.

De vlieger zelf hoort het geluid dat het toestel veroorzaakt buiten het toestel niet. Het geluid beweegt zich namelijk langzamer voort dan de vlieger en bereikt hem dus nooit.

Supersoon vliegen

F-16’s en F-35's mogen supersoon vliegen:

  • bij het onderscheppen van onbekende vliegtuigen in het Nederlands luchtruim, de Quick Reaction Alerts;
  • tijdens oefeningen;
  • tijdens Functional Check Flights. Deze controlevluchten volgen bijvoorbeeld na groot onderhoud. De meeste sonic booms worden door Functional Check Flights veroorzaakt. Gemiddeld zijn er 1 à 2 Functional Check Flights per maand.

Waar vliegt een jachtvlieger supersoon?

Defensie voert supersone vluchten zoveel mogelijk boven zee uit om geluidsoverlast boven bewoond gebied te vermijden. Voor een Quick Reaction Alert (QRA) en een Functional Check Flight (FCF) geldt een uitzondering.

Bij een QRA-inzet mag Defensie boven heel Nederland, België en Luxemburg supersoon vliegen. Jachtvliegers moeten namelijk zo snel mogelijk bij een te onderscheppen toestel zijn.

Om alle voorgeschreven controles bij een FCF uit te kunnen voeren, moet een jachtvliegtuig zo licht mogelijk zijn. Het toestel heeft een volle tank brandstof, maar geen extra externe brandstoftanks mee. In het zuiden van Nederland zijn gebieden aangewezen waar tijdens een FCF supersoon boven land gevlogen mag worden.