Boeken in voorbereiding

Het NIMH maakt momenteel een reeks historische studies over het optreden van de Nederlandse krijgsmacht in Afghanistan. Het gaat om de inzet door de jaren heen voor operatie Enduring Freedom (OEF) en de International Security Assistance Force (ISAF). Voor nu wordt uitgegaan van een serie van minstens 4 boeken. De eerste 2 delen gaan over de inzet uit het tijdvak 2002-2005 (Kabul) en 2004-2006 (provincie Baghlan). Ook wordt reeds onderzoek gedaan naar de inzet in Uruzgan en Kandahar (2006-2010; 1 of 2 boeken) en mogelijk volgt nog 1 deel over de missie in Kunduz (2011-2013). Ook is een afgeleide studie over de Operational Mentoring and Liaison Teams (OMLT's) in Uruzgan (2006-2010) in voorbereiding.

Onderzoekers: Rogier Koedijk MA, dr. Erwin van Loo, dr. Hanneke Takken, Caroline Schoofs MA en dr. Quirijn van der Vegt.

Projectleider: prof. dr. Arthur ten Cate.

Contact: a.t.cate@mindef.nl.

‘Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië, 1945-1950’ is een gezamenlijk onderzoeksprogramma van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV), het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies en het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH). Uitgebreide informatie is te vinden op www.ind45-50.org

Binnen dit project bestuderen onderzoekers van het NIMH drie onderbelichte aspecten van het Nederlandse militaire optreden, te weten:

• het inlichtingenapparaat (Rémy Limpach),
• de inzet van zware wapens (ook wel “technisch geweld” genoemd) (Azarja Harmanny),
• het militair-justitiële apparaat (Esther Zwinkels).

Waar mogelijk zullen deze aspecten ook voor de Indonesische strijdkrachten worden bestudeerd. Eveneens is er aandacht voor de interactie tussen Nederlandse en Indonesische ‘spelers’ in dit conflict en voor de impact van het militaire optreden op de Indonesische bevolking. Het onderzoek moet leiden tot een beter inzicht in de spiraal van geweld die de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog kenmerkte.

De voornaamste bevindingen van deze deelstudies komen in een gezamenlijk slotwerk van het onderzoeksproject, dat op 17 februari 2022 wordt gepresenteerd. Daarnaast verschijnen er dat jaar drie monografieën waarin de resultaten van de NIMH-deelstudies zijn uitgewerkt.

Onderzoekers: dr. Rémy Limpach, Azarja Harmanny MA, Esther Zwinkels MA.

Projectleider: dr. Rémy Limpach.

Contact: rp.limpach@mindef.nl.

Sinds 2006 werkt het NIMH aan de zesdelige overzichtsserie Militaire geschiedenis van Nederland, zich afspelend in zowel Europa als overzee, vanaf 1500 tot heden. Het militaire optreden, de voorbereidingen daarop en de effecten ervan staan centraal en worden in een brede politieke en maatschappelijke context geplaatst. De serie geeft de laatste stand van onderzoek weer en dient tevens als motor voor nieuw onderzoek. De auteurs zijn specialisten van binnen en buiten het NIMH.

Momenteel werken Herman Amersfoort, Floribert Baudet, Jurriën de Jong, Wim Klinkert, Samuel Kruizinga, Ben Schoenmaker en Christiaan van der Spek aan deel 3, getiteld De verdediging van Nederland. Een kleine krijgsmacht tussen grote mogendheden 1814-1949.

Contact: CW.vd.Spek@mindef.nl.

De auteurs Arthur ten Cate, Jan Hoffenaar, Anselm van der Peet, Hanneke Takken en Quirijn van der Vegt werken aan deel 4 van de reeks: In geallieerd verband. Koude Oorlog en wereldwijde inzet 1949-2014.

Contact: j.hoffenaar@mindef.nl.

Reeds verschenen zijn:

• Deel 1: De Tachtigjarige Oorlog. Van opstand naar geregelde oorlog 1568-1648 (2013).
• Deel 2: Krijgsmacht en handelsgeest. Om het machtsevenwicht in Europa 1648-1813 (2019).
• Deel 5: Oorlogen overzee. Militair optreden door compagnie en staat buiten Europa 1595-1814 (2015).
• Deel 6: Krijgsgeweld en kolonie. Opkomst en ondergang van Nederland als koloniale mogendheid 1816-2010 (2021).

Militairen vervullen hun geweldstaak meestal aan of over de landsgrenzen, maar soms ook in eigen land, voor de binnenlandse handhaving van de rechtsorde. Deze militaire bijstand, die (vaak samen met de politie) wordt uitgevoerd onder de verantwoordelijkheid van de civiele autoriteiten, is aan strikte (wettelijke) regels gebonden. Naar deze vorm van militaire inzet is nog weinig wetenschappelijk onderzoek verricht. Dit (promotie)onderzoek heeft tot doel in deze lacune te voorzien door de militaire bijstand in de tweede helft van de 20e eeuw te onderzoeken. De onderzoeksvraag richt zich vooral op de omstandigheden waarin en de redenen waarom bestuurlijke overheden een beroep deden op de krijgsmacht - vooral op de Koninklijke Marechaussee.

Onderzoeker: drs. Herman Roozenbeek.

Begeleiders: prof. dr. Ben Schoenmaker (promotor) en dr. Constant Hijzen (copromotor).

Contact: h.roozenbeek@mindef.nl.

Inzetbaar voor tal van militaire taken op het snijvlak van water, land en lucht, bewees het hefschroefvliegtuig zich als wapensysteem voor zowel de zee-, land- als luchtstrijdkrachten. Het verwierf na de Tweede Wereldoorlog dan ook een vaste plek in veel krijgsmachten. De introductie van de militaire helikopter in Nederland verliep grillig. Terwijl Nederlandse maritieme helikopters niet optimaal voor hun taken waren uitgerust, beschikten land- en luchtmacht lange tijd niet over transport- en gevechtshelikopters en moesten zij het stellen met beperkt inzetbare, lichte, onbewapende heli’s.

Ondanks de bezuinigingen op de krijgsmacht sinds het einde van de Koude Oorlog, investeerde Defensie aanzienlijk in moderne maritieme helikopters en transport- en gevechtshelikopters. Het (dissertatie)onderzoek richt zich op de verklaring van de late ontplooiing van het Nederlandse helikopterwapen, de ten opzichte van veel andere krijgsmachten afwijkende organisatiestructuur en de specifieke rol die de Nederlandse politieke, ambtelijke en militaire betrokkenen in dit proces vervulden. Het proefschrift zal in 2022 worden verdedigd en gepubliceerd.

Onderzoeker: drs. Rolf de Winter.

Begeleiders (promotoren): prof. dr. Jan Hoffenaar en prof. dr. Joost jonker.

Contact: r.d.winter@mindef.nl.

Tijdens de Koude Oorlog was de Militair Geneeskundige Dienst van de Koninklijke Landmacht (MGD) belast met een belangrijk en omvangrijk takenpakket. Niet alleen was de dienst verantwoordelijk voor de gezondheidstoestand van duizenden militairen, maar ook voor het treffen van militair-geneeskundige voorbereidingen voor een onverhoopte oorlog met het Warschaupact. Daarbij kon de inzet van chemische, biologische of zelfs nucleaire (NBC-)strijdmiddelen niet worden uitgesloten. Dit (dissertatie)onderzoek gaat over de invloed van de kernwapendreiging op de oorlogsvoorbereidingen van de MGD. De auteur besteedt ook aandacht aan de medische-wetenschappelijke, ethische en politieke aspecten van nucleaire strijdmiddelen in deze periode.

Onderzoeker: Tom Duurland MA.

Begeleiders: prof. dr. Ben Schoenmaker (promotor) en dr. Leo van Bergen (copromotor).

Contact: b.schoenmaker@mindef.nl.

Dit (promotie)onderzoek richt zich op de veranderende leefomstandigheden aan boord van oorlogsschepen in de negentiende eeuw. Het leven zag er voor zeeofficieren, matrozen en mariniers aan het begin van de 19e eeuw geheel anders uit dan enkele decennia later. Deels kwam dit door technologische ontwikkelingen, maar ook nieuwe denkbeelden in de Nederlandse maatschappij hadden invloed op de Koninklijke Marine (KM). Door in te zoomen op opleiding, gezondheid en discipline geeft het onderzoek inzicht in de vraag hoe de leef- en werkomstandigheden op marineschepen veranderden en hoe deze ontwikkelingen zich verhielden tot de Nederlandse maatschappij.

Onderzoeker: Rozemarijn Vlijm MA.

Begeleiders: prof. dr. Ben Schoenmaker (promotor) en dr. Anita van Dissel (copromotor).

Contact: r.vlijm@mindef.nl.

Dit (promotie)onderzoek analyseert de Nederlandse militaire inzet tijdens de NAVO-geleide missies IFOR (Implementation Force) en SFOR (Stabilization Force) in Bosnië-Herzegovina (1995-2004). Elke Boers onderzoekt de politieke en militaire inschattingen van (on)veiligheid tijdens de uitvoering van extra-militaire taken. Onderwerpen die hierbij onder andere aan bod komen zijn de terugkeer van vluchtelingen, de organisatie van verkiezingen, samenwerking met het Joegoslavië-tribunaal en criminaliteit.

Onderzoeker: Elke Boers MA, MSc.

Begeleider (promotor): prof. dr. Arthur ten Cate.

Contact: ew.boers@mindef.nl.

Na de Val van de Muur in 1989 ging Nederland vaker deelnemen aan crisisbeheersingsoperaties. Voor het wel of niet deelnemen aan deze operaties hanteerde de regering procedures. Deze evalueerde en verbeterde zij regelmatig om het overleg met het parlement te structureren en de kwaliteit van de besluitvorming te waarborgen. Caroline Schoofs reconstrueert in dit (promotie)onderzoek hoe dit in zijn werk ging. Zodoende kan deze studie inzicht geven in de manier waarop de Nederlandse regering ervaringen uit het verleden vertaalde naar lessen voor de toekomst.

Onderzoeker: Caroline Schoofs.

Begeleiders: prof. dr. Arthur ten Cate (promotor) en dr. Hanneke Takken (copromotor).

Contact: ctw.schoofs@mindef.nl.

Gedurende de Koude Oorlog was onderzeebootbestrijding in de Atlantische Oceaan de belangrijkste taak van de Koninklijke Marine. Dit gebeurde in NAVO-verband. Hoewel er reeds enkele standaardwerken over de geschiedenis van de Koninklijke Marine na de Tweede Wereldoorlog zijn verschenen, is er nog weinig onderzoek gedaan naar de operationele geschiedenis van deze hoofdtaak. Dit onderzoek gaat deze lacune vullen. Het zal in 2024 resulteren in een publicatie.

Onderzoeker: dr. Anselm van der Peet

Contact: aj.vd.peet@mindef.nl.

Op 15 mei 2023 zal het Regiment Genietroepen haar (formele) 275-jarig bestaan vieren. Het NIMH zal tegelijkertijd een boek uitbrengen over de geschiedenis van het regiment. Deze zogenoemde korpsgeschiedenis wordt de vierde in rij. De laatste, ter gelegenheid van het 250-jaar bestaan, verscheen in 1998. Sindsdien heeft het regiment belangrijke veranderingen ondergaan en hebben de diverse genie-eenheden tal van operaties in binnen- en buitenland uitgevoerd.

Het zwaartepunt van de nieuwe korpsgeschiedenis zal bij deze operationele inzet in de laatste 25 jaar liggen. Onderzoeker Sven Maaskant zal daarvoor gebruikmaken van Defensiearchieven. Ook zullen oud-genisten en nog dienende genieveteranen worden geïnterviewd over hun ervaringen in Irak, Afghanistan en andere inzetgebieden, of over operaties binnen de landsgrenzen.

De voorgaande 250 jaar zullen ook worden beschreven, maar in vergelijk met eerdere jubileumboeken beknopter en met meer nadruk op de operaties. Daarnaast zal Sven aanvullend onderzoek doen naar de beginperiode van het regiment en naar de vele technologische ontwikkelingen waarmee de genisten in het verleden te maken kregen.

Het NIMH werkt voor dit boek nauw samen met de operationele genie-eenheden en de Stichting Geschiedschrijving Genie.

Onderzoeker: Sven Maaskant MA.

Contact: sr.maaskant@mindef.nl.

Na de aanslagen van 11 september 2001 in New York en Washington raakte de ontwikkeling van de zogenaamde Special Operations Forces (SOF) binnen het Korps Mariniers in een stroomversnelling. In de strijd tegen het terrorisme, zowel in buitenlandse conflictgebieden als binnen de eigen landsgrenzen, traden de bijzondere eenheden van het maritieme elitekorps (kikvorsmannen, mountain leaders en contraterreurspecialisten) steeds vaker op de voorgrond. Om de inzetbaarheid van deze gespecialiseerde mariniers te vergroten werden de kikvorsmannen en mountain leaders in 2008 samengevoegd tot de Maritieme Speciale Operaties (MSO)-compagnie. In 2013 fuseerde de MSO-compagnie met de binnenlandse antiterreureenheid (de Unit Interventie Mariniers, UIM). Het nieuwe onderdeel, NLMARSOF, moest voortaan binnen het gehele spectrum van speciale operaties kunnen opereren.

Het tienjarig bestaan van de eenheid in 2023 vormt een mooie gelegenheid om de balans op te maken van de transformatie van de afgelopen jaren. De studie focust zich voornamelijk op de operationele geschiedenis van de eenheid (vanaf 1990) en volgt daarmee eerdere NIMH-publicaties over het Korps Commandotroepen (‘Callsign Nassau’, 2012) en het Korps Mariniers als geheel (‘Over grenzen’, 2015).

Onderzoeker: Martin Hoekstra MA.

Contact: mj.hoekstra.01@mindef.nl.

De Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) heeft enkele NIMH-onderzoekers onder strikte voorwaarden toestemming gegeven onderzoek te doen naar het beeld dat bij de krijgsmacht bestond over het Warschaupact ten tijde van de Koude Oorlog; wat zouden de intenties, mogelijkheden en waarschijnlijke wijzen van optreden zijn van deze potentiële vijand. Tezamen met resultaten van onderzoek in andere archieven moet dit leiden tot enkele kleine publicaties. Tevens vormt dit onderzoek een bouwsteen voor het laatste deel van de serie Militaire geschiedenis van Nederland (zie boven).

Onderzoekers: prof. dr. Jan Hoffenaar, dr. Anselm van der Peet en dr. Quirijn van der Vegt.

Contact: j.hoffenaar@mindef.nl.

Krijgsmachtpredikanten worden door hun kerk naar de krijgsmacht gezonden om de militaire gemeenschap te dienen. Dit onderzoek richt zich op de geschiedenis van de protestantse geestelijke verzorging in de Nederlandse krijgsmacht ten tijde van de Koude Oorlog. Centraal staat de vraag hoe de geestelijk verzorgers hun werk vormgaven in een krijgsmacht die verwikkeld was in dit internationale conflict. In hun werk zijn in de Koude Oorlog-periode grote veranderingen, maar ook belangrijke constanten waar te nemen. Het doel van deze studie is om de geschiedenis van de protestantse geestelijke verzorging te duiden in het samenspel van krijgsmacht, kerken en samenleving.

Onderzoeker: Marius de Kok MA.

Begeleiders (promotores): prof. dr. George Harinck en prof. dr. Jan Hoffenaar.

Contact: m.d.kok.01@mindef.nl.

Grondige beeldresearch in de fotoarchieven van het NIMH en andere fotocollecties zal leiden tot een representatief portret van de Koninklijke Marine van circa 1860 tot 2020. In dit fotoboek krijgt elke afbeelding een kernachtige toelichting. Eerder verschenen al ‘Het Leger Boek’ (2014) en ‘Het Luchtmacht Boek’ (2013). De verwachte publicatiedatum is eind 2022.

Onderzoeker: dr. Alan Lemmers.

Contact: aa.lemmers@mindef.nl.

Ter gelegenheid van de naderende uitfasering van de F-16 bij de Koninklijke Luchtmacht (KLu), werkt het NIMH aan een wetenschappelijke studie over de geschiedenis van dit succesvolle jachtvliegtuig in Nederlandse dienst. Ontworpen ten tijde van de Koude Oorlog, zagen de Nederlandse F-16’s na de Val van de Muur hun operatiegebied uitgebreid van het NAVO-territorium naar nieuwe conflictgebieden als de Balkan, Afghanistan, Libië en Irak.

De focus van deze studie ligt op de operationele inzet. Maar uiteraard zal ook ruimschoots aandacht worden besteed aan de technische en organisatorische veranderingen die de invoering van dit zogeheten 4e generatie jachtvliegtuig met zich meebrachten. Daarbij zullen onderwerpen voorbijkomen als het selectie- en verwervingstraject, vredesverliezen, de (vlieg)opleidingen en training, de talrijke modificatieprogramma’s en de logistiek. Aan de hand van veelal primair bronmateriaal, aangevuld met interviews, wordt een beeld geschetst van de operationele carrière van dit kenmerkende jachtvliegtuig, dat inmiddels al ruim veertig jaar het gezicht van de KLu bepaalt.

Onderzoekers: dr. Erwin van Loo, dr. Quirijn van der Vegt, drs. Rolf de Winter.

Contact: qj.vd.vegt@mindef.nl.

Eerder verschenen al de ‘Kroniek van de Zeemacht’ (2013) en de ‘Kroniek van de Luchtmacht’ (2019). Een vergelijkbaar overzicht is ook voor de rijke geschiedenis van de landmacht in voorbereiding. Aan bod komen veldslagen, missies, markante personen, verdedigingswerken, oefeningen, politieke ontwikkelingen en andere interessante wetenswaardigheden.
De datum van verschijnen is nog onbekend.

Projectleider: drs. H. Roozenbeek.

Contact: h.roozenbeek@mindef.nl.